Mayın 16-da İstanbulda keçirilən Rusiya-Ukrayna sülh danışıqları son üç ildə tərəflər arasında ilk birbaşa təmas kimi qeydə alınıb. Danışıqlar gözlənilən konkret addımları və ya atəşkəs və ya sülhə doğru sürətli irəliləyişi əldə etməsə də, “danışıqları davam etdirmək” qərarı və əhəmiyyətli məhbus mübadiləsi sazişi ilə nəticələndi.
Hafta.az olaraq İstanbul danışıqlarını 10 sualın cavabında xarakterizə edirik:
1. Danışıqların məqsədi nə idi?
ABŞ-ın təzyiqi ilə münaqişəyə son qoymaq və sülh sazişinə zəmin yaratmaq üçün danışıqlar bərpa olundu. Ukrayna müharibəni dayandırmaq məqsədilə qeyd-şərtsiz 30 günlük atəşkəs təklif edib. Rusiya isə sülh sazişinin şərti kimi Ukraynadan işğal və ilhaq etdiyi Krımdan və dörd bölgənin hamısından qoşunlarını çıxarması tələbini önə çəkib.
2. Kimlər iştirak etdi?
Danışıqlara Ukraynanın müdafiə naziri Rustem Umerov və Rusiya prezidenti Vladimir Putinin köməkçisi Vladimir Medinski sədrlik edib. Görüşdə nə Putin, nə də Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski iştirak etməyib.
3. Görüşlər nə qədər davam etdi?
İstanbuldakı Dolmabahçe sarayında keçirilən görüş təxminən 90 dəqiqə davam edib.
4. Hansı məsələlər barədə razılığa gəlindi?
Tərəflər hər birinin 1000 hərbi əsirinin qarşılıqlı azadlığa buraxılması barədə razılığa gəliblər. Bu, müharibənin əvvəlindən bəri ən böyük əsir mübadiləsi olacaq.
5. Atəşkəslə bağlı irəliləyiş varmı?
Xeyr. Ukraynanın 30 günlük atəşkəs təklifi Rusiya tərəfindən növbəti dəfə rədd edildi. Moskva iddia edir ki, belə bir atəşkəs Ukraynaya silahlarını yenidən silahlandırmaq üçün vaxt qazandıracaq və hərbi əməliyyatlar davam etdiyi müddətdə danışıqları davam etdirəcəyini bildirir.
6. Liderlər səviyyəsində sammit olacaqmı?
Ukrayna tərəfi, prezident Zelenski ilə Putin arasında birbaşa danışıqları təklif edir. Bununla belə, Rusiya sadəcə təklifi “qeyd etdiyini” bildirib. Ümumi gözlənti budur ki, belə bir sammit ancaq Trampın iştirakı ilə keçirilə bilər. Bu istiqamətdə hərəkət etmək üçün Tramp yaxın vaxtlarda Putinlə görüşə hazırlaşır.
7. Beynəlxalq reaksiya necə oldu?
Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya və Polşa liderləri Rusiyanın tələblərini “qəbuledilməz” adlandırıb və Rusiya atəşkəslə razılaşmasa, yeni sanksiyalar tətbiq etməklə hədələyiblər. ABŞ prezidenti Donald Tramp diplomatiyaya ümidli olduğunu bir daha vurğulayıb və Putinlə birbaşa görüşmək arzusunu ifadə edib.
8. Türkiyənin rolu nə idi?
Türkiyə danışıqlara ev sahibliyi etməklə vasitəçi rolunu öz üzərinə götürdü. Xarici işlər naziri Hakan Fidan tərəflərin yazılı atəşkəs təkliflərini bölüşmək və yenidən müzakirə etmək barədə prinsipial razılığa gəldiyini bildirib.
9. Danışıqların əhəmiyyəti nə idi?
Bu görüş 2022-ci ildən sonra tərəflər arasında İstanbulda keçirilən ilk birbaşa görüş idi. Heç bir ciddi irəliləyiş əldə olunmasa da, məhbus mübadiləsi kimi konkret addımlar atıldı, "birbaşa əlaqə" quruldu. Beynəlxalq ictimaiyyət danışıqların davam etdiriləcəyinə və masa arxasında həll yolunun tapılacağına ümid edir.
10. Gələcəkdə nə gözləmək olar?
Tərəflər atəşkəs şərtlərini yazılı şəkildə təqdim etmək və gələcəkdə onları yenidən müzakirə etmək barədə prinsipial razılığa gəliblər. Lakin liderlərin sammiti və ya daimi atəşkəs üçün konkret tarix müəyyən edilməyib.
