BAKI, TurkicWorld
2024-cü ildə Türkiyədə doğum səviyyəsi əvvəlki illərlə müqayisədə nəzərəçarpacaq dərəcədə azalıb.
Bu barədə TurkicWorld Türkiyə Statistika İnstitu (TÜİK) istinadən məlumat verir.
Ötən il ərzində Türkiyədə sağ doğulan körpələrin sayı 937 min 559 olub. Onların 51,4 faizi oğlan, 48,6 faizi isə qızdır. Lakin ümumi statistik göstəricilər narahatedici tendensiyanı ortaya qoyur.
Belə ki, 2024-cü ildə ümumi doğum əmsalı 1,48-ə düşüb. Bu rəqəm əhalinin özünü yeniləməsi üçün zəruri olan 2,10 səviyyəsindən xeyli aşağıdır. Xatırladaq ki, 2001-ci ildə bu göstərici 2,38 idi. 2014-cü ildən bu yana isə davamlı azalma müşahidə olunur. Beləliklə, 2024-cü ildə Türkiyədə qadın başına düşən ortalama uşaq sayı tarixdə ən aşağı səviyyəyə enib.
Ən yüksək doğum əmsalı 3,28 uşaqla Şanlıurfada qeydə alınıb. Siyahıda Şırnak (2,62) və Mardin (2,32) növbəti yerlərdədir. Ən aşağı göstəricilər isə Bartın və Eskişehirdədir – hər iki şəhərdə qadın başına ortalama uşaq sayı 1,12-dir. Ankara, İzmir və Zonguldak da ən aşağı doğum göstəricilərinə sahib şəhərlər arasındadır.
2024-cü ildə artıq 71 şəhərdə doğum əmsalı 2,10-un altına düşüb. Müqayisə üçün, 2017-ci ildə bu rəqəm 57 idi. Daha narahatedici məqam isə budur ki, bu il 1,50-dən aşağı doğum əmsalına malik şəhərlərin sayı 55-ə çatıb. Halbuki 2017-ci ildə bu rəqəm cəmi 4 idi.
2023-cü il göstəricilərinə əsasən, Avropa İttifaqına üzv 27 ölkədə ortalama doğum əmsalı 1,38 olub. Ən yüksək göstərici Bolqarıstanda (1,81), ən aşağı isə Maltada (1,06) qeydə alınıb. Türkiyə isə 1,48-lik göstərici ilə Avropa ölkələri arasında 9-cu pillədə qərarlaşıb.
Hesabatda təhsil səviyyəsinin doğum göstəricilərinə təsiri də qeyd olunub. 2024-cü ildə savadsız və təhsil almamış anaların doğum əmsalı 2,65, ali təhsilli analarda isə 1,22 olub. Bu da təhsil səviyyəsi artdıqca doğum sayının azalması tendensiyasını göstərir.
Yeni “şəhər-kənd” təsnifatına əsasən, doğum əmsalında bölgələr üzrə fərqlər də müşahidə olunur. 2024-cü ildə sıx məskunlaşan şəhərlərdə doğum əmsalı 1,39, orta sıxlıqlı şəhərlərdə 1,58, kənd yerlərində isə 1,83 olub.
Qeyri-dəqiq doğum əmsalı (hər min nəfərə düşən doğum) 2001-ci ildə 20,3 promil(mində bir) idisə, 2024-cü ildə bu göstərici 11,0 promilə enib.
Ən yüksək doğum göstəricisi 25–29 yaş arası qadınlar arasında qeydə alınıb – mində 100. 2001-ci ildə isə bu göstərici 20–24 yaş arası qrupda mində 144 idi. Bu da qadınların daha gec yaşda ana olduqlarını göstərir.
Yeniyetmələr (15–19 yaş) arasında doğum əmsalı da əhəmiyyətli dərəcədə azalıb – 2001-ci ildə mində 49 olduğu halda, 2024-cü ildə bu rəqəm mində 10-a düşüb.
2024-cü ildə anaların ardıcıl doğuşları arasındakı orta müddət 4,7 il olub. İlk və ikinci doğuş arasındakı ortalama müddət 4,3 il, ikinci və üçüncü doğuşlar arasında isə 5,4 il təşkil edib. Ən qısa interval Şanlıurfada (2,7 il), ən uzun isə Kırklarelidə (5,4 il) qeydə alınıb.
Doğum edən anaların orta yaşı 29,3, ilk dəfə ana olanların isə 27,3 yaş olub. İlk doğumda ən yüksək orta yaş Tuncelidə (29,4 yaş), ən aşağı isə Şanlıurfa və Muşda (24,4 yaş) qeydə alınıb.
2024-cü ildə doğumların 41,9 faizi birinci, 30,3 faizi ikinci, 16 faizi üçüncü, 11,5 faizi isə dördüncü və daha çox doğuş olub.
Doğulan körpələrin 3,3 faizi çoxlu doğuş nəticəsində dünyaya gəlib. Bunların 97 faizi əkiz, 2,9 faizi üçəm, 0,1 faizi isə dördəm və daha artıq uşaq olub.
2024-cü il Türkiyədə doğum statistikasındakı azalma, əhalinin artım tempində geriləmənin davam etdiyini göstərir. Doğum səviyyəsinin düşməsi və qadınların daha gec yaşda ana olması, uzunmüddətli dövrdə ölkənin əhali strukturunda azalma və yaşlanma riskini artırır.
