Bir insanla göz-gözə gələndə həqiqətən nəsə hiss etdiyiniz olubmu? Yeni bir araşdırma bu hissin sadəcə romantik bir illüziya olmadığını göstərir. İnsanlar, bir-birlərinin baxışlarından niyyəti sezə bilirlər. Beynimiz isə ən kiçik göz hərəkətlərini belə bir ünsiyyət siqnalı kimi qəbul edir. Təfərrüatlar xəbərimizin davamındadır...
Ünsiyyət yalnız sözlərlə qurulmur. Yeni elmi məlumatlar göstərir ki, göz təması düşündüyümüzdən daha çox şeyi ifadə edir. Artıq alimlər də təsdiq edir: İnsanlar yalnızca baxışlarla danışa bilirlər...
Baxmaqla görmək arasındakı incə sərhəd
İnsanlar uzun müddətdir ki, göz təması ilə ünsiyyət qurduqlarını düşünürlər. Lakin alimlər bu intuisiya əsaslı fərziyyəni elmi araşdırmalarla yoxlayırlar. McGill Universitetində aparılan yeni bir araşdırma göstərir ki, göz hərəkətləri təkcə istiqaməti deyil, niyyəti də ötürə bilir. Araşdırma göstərir ki, biz məqsədli baxışı təsadüfi göz hərəkətindən ayıra bilirik və bu da beynimizin sosial siqnallara nə qədər həssas olduğunu sübut edir.
Göz hərəkətlərinin arxasındakı mesaj
Tədqiqatda iştirakçılardan ekranda sağa və ya sola baxmaları istənildi. Bəzi hallarda yönü özləri seçdilər, digərlərində isə sistem tərəfindən istiqamətləndirildilər. Daha sonra digər bir iştirakçı qrupu həmin videoları (göz hərəkəti baş verməmişdən əvvəl) izləyərək baxış istiqamətini təxmin etməyə çalışdı. Nəticədə məlum oldu ki, iştirakçılar məqsədli göz hərəkətlərini daha sürətli anlayır. Bu fərq yalnız bir neçə millisaniyə olsa da, beynin baxışdakı niyyəti sezdiyini göstərir.
Niyə bəzən baxışlar daha mənalı olur?
Maraqlıdır ki, məqsədli baxışlar izlənərkən onların izlənmə sürətində heç bir fərq aşkarlanmayıb. Bu isə göstərir ki, beyin baxışın istiqamətini və niyyətini fərqli mexanizmlərlə işləyir. Alimlər bu fərqin göz ətrafındakı mikro hərəkətlərdən qaynaqlandığını düşünür. Yəni gözlə sezilməyəcək qədər kiçik mimika dəyişiklikləri beynimiz tərəfindən “niyyət” kimi qəbul edilir.
Sosial bacarıqlara təsir edən pozuntularda göz təması
Bu araşdırma, xüsusilə autizm və ya diqqət pozuntusu kimi sosial bacarıq fərqliliyi yaşayan şəxslər üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu şəxslərin göz təması vasitəsilə sosial siqnalları hansı mərhələdə fərqli qavradığını anlamaq, diaqnoz və dəstək proseslərinə kömək edə bilər.
Beynin göz təmasına reaksiyası
Araşdırmalar göstərir ki, birbaşa göz təması insan beynində bir çox sahəni aktivləşdirir. Göz təması zamanı ürək döyüntüsünün yavaşlaması, dəridəki elektrik keçiriciliyinin artması kimi fizioloji dəyişikliklər müşahidə olunur. Körpələr belə doğulduqları andan etibarən göz təması quran üzlərə yönəlirlər.
Danışığı istiqamətləndirən bir vasitə kimi baxışlar
Söhbət zamanı göz təması yalnız emosional əlaqə yaratmaq üçün deyil, eyni zamanda dialoqu idarə etmək üçün də istifadə olunur. Çox zaman bir insanın danışığının bitmək üzrə olduğunu onun baxışlarından anlaya bilirik. Göz təmasını kəsmək və ya yenidən qurmaq, qarşı tərəfə sözün onlara keçdiyini bildirən incə siqnallardır.
Göz təması bacarığı inkişaf etdirilə bilərmi?
Bəli, göz təması digər sosial bacarıqlar kimi inkişaf etdirilə bilər. 4-5 saniyəlik göz təması qurmaq, sonra yavaşca başqa bir yerə baxmaq və daha sonra yenidən baxış qurmaq bu bacarığı gücləndirə bilər. “50/70 qaydası”na görə, danışarkən vaxtın 50%-ində, dinləyərkən isə 70%-ində göz təması qurmaq, ünsiyyətdə aktiv olduğunuzu göstərir.
